Ukrayna müharibəsində yeni mərhələ: Vaşinqtonun möhlət oyunu və Kremlın hücum planı - TƏHLİL

Ukraynadakı müharibənin gedişatı ilə bağlı qəribə bir ssenari gündəmdədir: Qərb tərəfdaşları tərəfindən müəyyən addımların sentyabrın 2-3-ə qədər, yəni təxminən 50 günlük bir müddətə təxirə salınması. Bu möhlətin arxasında hansı motivlərin dayandığı barədə müxtəlif fərziyyələr irəli sürülür. Ehtimallardan biri, bu qərarın ABŞ-nin keçmiş prezidenti Donald Trampın Rusiyanın prezidenti Vladimir Putinlə son danışığı ilə bağlı olmasıdır. Əgər ABŞ mediasında sızan məlumatlar həqiqəti əks etdirirsə, onda Vaşinqton Moskvanın "Xüsusi Hərbi Əməliyyat" (SVO) çərçivəsində bəzi vəzifələri tamamlamaq üçün "yaşıl işıq" yandırıb.

Möhlət verilmənin səbəbləri

ABŞ mediasında yayılan sızma məlumatlara görə, 3 iyul tarixində Putin Trampı növbəti 60 gün ərzində (yəni sentyabrın əvvəlinə qədər) cəbhədə böyük bir hücum əməliyyatı keçirmək niyyətində olduğu barədə xəbərdar edib. Trampın bu məlumatı daha sonra Fransa prezidenti Emmanuel Makrona ötürdüyü, Makronun isə adi vərdişi üzrə, ehtimal ki, bu məlumatı "sızdırdığı" iddia olunur. Bu fərziyyə əsasında, 50 günlük təxirə salınma Vaşinqtonun Kremllə potensial arxa plandakı danışıqlarının və ya müəyyən geosiyasi razılaşmaların nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər.

Bu möhlətin verilməsi bir neçə məqsəd güdə bilər:

Rusiyaya müəyyən məqsədlərə çatmağa icazə vermək: Əgər sızma məlumatlar doğrudursa, Vaşinqton Moskvanın "SVO" çərçivəsində, yəni Ukrayna ərazisində müəyyən strateji məqsədlərə nail olmasına şərait yaradır. Bu, Kremlə cəbhə xəttində üstünlük qazanmaq və ya işğal olunmuş ərazilərdə mövqelərini möhkəmləndirmək üçün vaxt verə bilər.

Gərginliyin azaldılması və ya yeni danışıqlar üçün zəmin yaratmaq: Möhlət, müharibənin tempini bir qədər azaltmaq və sentyabrın əvvəlində, bəlkə də ABŞ-də seçki kampaniyası daha da qızışmazdan əvvəl yeni danışıqlar masasına oturmaq üçün zəmin hazırlaya bilər.

Daxili siyasi mülahizələr: Trampın prezident seçkilərindəki mövqeyi və onun Rusiya ilə münasibətlərə dair baxışları nəzərə alınarsa, bu cür bir "razılaşma" Trampın seçkiqabağı kampaniyasına müəyyən faydalar gətirə bilər.

Rusiyanın genişmiqyaslı hücum planları: nə baş verə bilər?

Əgər Putin həqiqətən də sentyabrın əvvəlinə qədər genişmiqyaslı hücuma hazırlaşırsa, bu, Ukrayna cəbhəsində yeni və daha şiddətli toqquşmalara səbəb ola bilər. Bu hücumun hədəfləri müxtəlif ola bilər:

Donbasın tam işğalı: Rusiya Donbas regionunu tamamilə işğal etmək və ya orada nəzarətini möhkəmləndirmək üçün son cəhdlər edə bilər.

Odessa və Qara dəniz sahillərinə çıxış: Strateji əhəmiyyətli Odessa şəhərini nəzarətə götürmək və ya Ukraynanı dənizə çıxışdan tamamilə məhrum etmək cəhdləri.

Xarkov istiqamətində irəliləyiş: Rusiyanın son vaxtlar Xarkov istiqamətindəki fəaliyyəti də bu cür genişmiqyaslı hücumun tərkib hissəsi ola bilər.

Bu cür bir hücumun baş tutması Ukrayna üçün ağır nəticələr verə bilər və beynəlxalq ictimaiyyətin daha sərt reaksiyasına səbəb olar.

ABŞ-nin iqtisadi və geosiyasi hesablamaları: Ukraynaya yardımın gizli mexanizmləri

ABŞ-nin Ukraynaya dəstək siyasətinin arxasında təkcə siyasi və humanitar motivlər deyil, həm də Vaşinqtonun öz iqtisadi və geosiyasi maraqları durur. Bu dəstəyin xüsusilə bir aspekti diqqət çəkir: ABŞ Ukraynaya silah yardımını əsasən ödənişli əsaslarla həyata keçirir və bu ödənişlərin böyük hissəsi Avropa İttifaqı (Aİ) tərəfindən ödənilir. Bu mexanizm ABŞ iqtisadiyyatına bir neçə yolla fayda verir:

Müdafiə sənayesinin güclənməsi: ABŞ-nin hərbi sənayesi Ukraynaya satılan silah və texnika ilə böyük sifarişlər əldə edir. Bu, ölkənin müdafiə sənayesini canlandırır, yeni iş yerləri yaradır və iqtisadi artıma təkan verir. Nəticədə, Ukraynadakı müharibə ABŞ-nin hərbi-sənaye kompleksinin inkişafına birbaşa təsir edir.

Rusiyanın zəiflədilməsi (Ukrayna və Avropa vasitəsilə): Bu siyasətin əsas geosiyasi məqsədlərindən biri Rusiyanın Ukraynanın və Avropanın əli ilə zəiflədilməsidir. ABŞ Ukraynanı silahlandıraraq Rusiyaya qarşı effektiv müqavimət göstərməsinə kömək edir. Eyni zamanda, Aİ-nin Ukraynaya hərbi yardım üçün maliyyə yükünü öz üzərinə götürməsi, Avropanın öz enerji və iqtisadi sahədə Rusiyadan asılılığını azaltmağa məcbur edir. Bu da uzunmüddətli perspektivdə Rusiyanın Avropadakı təsirini azaldır.

Avropanın ABŞ-dan asılılığının artması: Aİ ölkələrinin Ukraynaya yardım üçün maliyyə yükünü öz üzərlərinə götürmələri, hətta ödənişlərin kreditlə həyata keçirilə bilmə ehtimalı onların ABŞ-nin hərbi texnologiyalarından və dəstəyindən asılılığını artırır. Bu, ABŞ-nin Avropadakı liderlik mövqeyini gücləndirir.

Geosiyasi nəticələr və qaranlıq perspektivlər

Vaşinqtonun bu cür bir möhlətə razılıq verməsi, Rusiyanın Ukraynadakı hərbi fəaliyyətlərini "rəsmi" olaraq dəstəkləməsə də, ona müəyyən bir hərəkət sərbəstliyi verdiyini göstərir. Bu, beynəlxalq arenada ciddi suallar yaradır:

Qərb birliyinin zəifləməsi: Əgər ABŞ-nin bu mövqeyi təsdiqlənərsə, bu, Avropalı müttəfiqlər arasında narazılığa səbəb ola bilər və Ukraynaya dəstək göstərən Qərb birliyini zəiflədə bilər.

Müharibənin uzunmüddətli xarakteri: Bu cür bir "razılaşma" müharibənin daha uzun müddət davam edəcəyini və Ukrayna xalqının əzablarının artacağını göstərə bilər.

Trampın xarici siyasəti: Əgər Tramp yenidən prezident seçilərsə, onun Rusiya ilə münasibətlərdə daha çox kompromislərə getmək ehtimalı yüksəkdir ki, bu da Ukrayna üçün ciddi narahatlıq mənbəyidir.

Ukraynadakı müharibənin gedişatında 50 günlük möhlət ilə bağlı iddialar, geosiyasi gərginliyin yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərir. Əgər bu fərziyyələr təsdiqlənərsə, Vaşinqtonun Moskvaya müəyyən imkanlar yaratması, regionda qüvvələr balansını dəyişə bilər və müharibənin sonrakı mərhələləri üçün qaranlıq perspektivlər yarada bilər. Bütün gözlər sentyabrın əvvəlinə yönəlib, o zaman ki, Putinin iddia olunan genişmiqyaslı hücumu reallaşar və bu möhlətin əsl səbəbləri daha aydın olar. ABŞ-nin Ukraynaya yardımı çərçivəsində tətbiq etdiyi maliyyə modelləri, həm öz iqtisadiyyatını gücləndirməyə, həm də Rusiyanı Avropa və Ukraynanın resursları vasitəsilə zəiflətməyə hesablanmış mürəkkəb bir geosiyasi strategiyanın hissəsidir.

Azadxan Axundov