Qələbə fəlsəfəsi: Güc vasitədir, məqsəd sülhdür! - TƏHLİL

ABŞ Prezidenti Donald Trampın Yaxın Şərq məsələləri üzrə xüsusi elçisi Stiven Uitkoffun Mayamidə keçirilən Amerika Biznes Forumundakı açıqlaması beynəlxalq mediada və siyasi dairələrdə ciddi rezonans doğurub. Uitkoff bildirib ki, Tramp Oval kabinetdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevdən “üstün orduya malik olduğu halda niyə müharibəni davam etdirmədiyini” soruşub. Prezident İlham Əliyevin cavabı isə qısa, lakin dərin mənası ilə seçilib: “Məqsədimiz yalnız işğal altındakı əraziləri geri qaytarmaq idi. Artığı yox.” Uitkoff bu cavabı “heyrətamiz qərar” adlandırıb. Bu fikirlər, əslində, Vətən müharibəsindən keçən beş il ərzində Azərbaycanın formalaşdırdığı strateji və siyasi xəttin mahiyyətini aydın şəkildə ifadə edir.

Prezident İlham Əliyevin bu cavabı Azərbaycanın müharibə strategiyasının əsas fəlsəfəsini nümayiş etdirir. Azərbaycan 30 ilə yaxın davam edən işğalın nəticələrini hərbi yolla aradan qaldırarkən, “torpaqları azad etmək” məqsədini qarşısına qoymuşdu. Müharibənin hədəfi Ermənistanı cəzalandırmaq və ya yeni ərazilər ələ keçirmək deyildi — beynəlxalq hüquqla tanınmış sərhədlərin bərpası idi. Bu, həm etik, həm də hüquqi baxımdan müasir beynəlxalq münasibətlərdə nadir müşahidə edilən bir mövqedir. Çünki müharibələr çox zaman genişlənmə və hegemonluq məqsədi daşıyır. Azərbaycan isə hərbi gücünü ədalətin bərpası naminə istifadə etdi.

44 günlük müharibənin nəticəsi təkcə hərbi qələbə deyildi — bu, eyni zamanda diplomatik və psixoloji dönüş nöqtəsi idi. Qələbədən sonra Azərbaycan regionda geosiyasi təşəbbüsü ələ aldı, Ermənistanı real sülh gündəminə gətirdi, Türkiyə ilə strateji müttəfiqliyi daha da dərinləşdirdi, Rusiya, İran və Qərb kimi əsas regional oyunçularla bərabərhüquqlu tərəfdaşlıq modelini qurmağa başladı. Beş il ərzində Azərbaycan təkcə “müharibədə qalib gələn ölkə” kimi deyil, həm də sülhü təmin edən regional lider kimi formalaşdı.

Müharibədən sonrakı dövrdə azad edilmiş ərazilərdə genişmiqyaslı bərpa və yenidənqurma işləri həyata keçirildi. Füzuli, Zəngilan, Laçın, Cəbrayıl və Ağdamda hava limanları, avtomobil yolları, enerji infrastruktur layihələri, yaşayış kompleksləri və məktəblər tikildi. “Ağıllı kənd” və “yaşıl enerji zonası” kimi layihələr regionu müasir inkişaf modelinə çevirir. Bu proses təkcə fiziki deyil, həm də mənəvi dirçəliş mərhələsidir. “Böyük Qayıdış” proqramı insanların doğma torpaqlarına dönərək yeni həyat qurmasına şərait yaradır.

Uitkoffun “heyrətamiz qərar” kimi dəyərləndirdiyi İlham Əliyevin cavabı, əslində, dövlət məsuliyyətinin və liderlik mədəniyyətinin ifadəsidir. Bu mövqe Azərbaycanın beynəlxalq imicinə iki istiqamətdə müsbət təsir göstərib: birincisi, etik gücün nümayişi ilə Azərbaycan hərbi üstünlüyünü təmkinlə idarə edərək beynəlxalq hüquqa hörmət göstərdi; ikincisi, siyasi etibarın möhkəmlənməsi ilə Azərbaycan regional danışıqlarda və enerji təhlükəsizliyi məsələlərində etibarlı tərəfdaş kimi qəbul edildi.

Prezident İlham Əliyevin “artığı yox” prinsipi bu gün də ölkənin xarici siyasət fəlsəfəsində əsas bələdçi kimi qalır. Bu yanaşmanın mərkəzində maksimum qələbə deyil, maksimum ədalət dayanır. Tramp–Əliyev dialoqu, əslində, 44 günlük müharibənin mənəvi xülasəsini verir: müharibənin sonunu təkcə güc deyil, məsuliyyətli qərar müəyyən etdi. İlham Əliyevin mövqeyi Azərbaycanın XXI əsr reallığında liderlik modelini təsdiqlədi — bu modeldə güc ədalət üçün, ədalət isə sülh üçün istifadə olunur.

MTM Analitik Qrupu