Prezident İlham Əliyevin nüfuzu və Trampın strateji paylaşımı - TƏHLİL

Bu gün ABŞ prezidenti Donald Trampın "Truth Social" sosial şəbəkəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Xankəndidə etdiyi son çıxışını paylaşması və buna cavab olaraq Prezident Əliyevin Donald Trampa öz sosial şəbəkə hesabında təşəkkür etməsi, bölgədə baş verən geosiyasi dəyişiklikləri və Azərbaycanın artan beynəlxalq nüfuzunu bir daha nümayiş etdirdi. Bu, təkcə iki lider arasındakı müsbət münasibətlərin göstəricisi deyil, həm də Cənubi Qafqazda yeni qüvvələr balansının yaranmasının əlamətidir.

Trampın dəstəyinin səbəbləri

Donald Trampın Prezident İlham Əliyevin çıxışını paylaşması bir neçə aspektdən təhlil edilə bilər:

Azərbaycanın artan rolu: 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra Azərbaycan Cənubi Qafqazda regional liderə çevrilib. Ölkə beynəlxalq tədbirlərdə fəal iştirakı enerji təhlükəsizliyi, nəqliyyat dəhlizləri və regional əməkdaşlıq məsələlərində mühüm rol oynayır. Trampın paylaşımı, Azərbaycanın bu artan nüfuzunun ABŞ tərəfindən də nəzərə alındığını nümayiş etdirir.

Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən siyasəti və şəxsi nüfuzu: Prezident İlham Əliyevin müstəqil, praqmatik və uzaqgörən xarici siyasəti Azərbaycanın beynəlxalq arenadakı mövqeyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirib. Onun liderliyi sayəsində Azərbaycan regional və qlobal miqyasda etibarlı tərəfdaş imicini qazanıb. Bu, təkcə ölkənin dövlət maraqlarını təmin etməklə kifayətlənmir, həm də dövlət başçısının şəxsi nüfuzunu artırır.

Donald Tramp kimi beynəlxalq siyasətin tanınmış simasının Prezident İlham Əliyevə qarşı nümayiş etdirdiyi hörmət də məhz onun bu yüksək səviyyəli siyasəti və liderlik keyfiyyətləri ilə bağlıdır. Trampın bu addımı, Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq aləmdə qazandığı hörmətin təzahürüdür.

Rusiya ilə münasibətlərin gərginləşməsi fonunda: Ukraynadakı müharibə və Qərbin Rusiyaya qarşı gözlənilən yeni sanksiyaları fonunda, ABŞ və Rusiya arasında münasibətlər gərginləşib. Azərbaycanın Rusiyadan enerji asılılığını azaltmaq və Qərbə daha çox inteqrasiya etmək siyasəti, Vaşinqtonun maraqlarına cavab verir. Trampın bu dəstəyi, Cənubi Qafqazda Rusiyanın təsirinin azaldılmasına yönəlmiş Qərb strategiyasının bir hissəsi kimi də qəbul edilə bilər.

Bu gərginliklər fonunda, Trampın Azərbaycana dəstəyi, Moskvanın regional maraqlarına qarşı ABŞ-ın bir növ "siyasi siqnalı" kimi də oxuna bilər.

Azərbaycan-Ermənistan sülh sazişinin imzalanması ehtimalı

Trampın paylaşımı və Azərbaycanın artan beynəlxalq dəstəyi, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması ehtimalını daha da artırır. Bir neçə amil buna işarə edir:

Ermənistanın zəifləyən mövqeyi: Qarabağda Azərbaycanın antiterror tədbirlərindən sonra Ermənistanın siyasi və hərbi mövqeyi daha da zəifləyib. Rəsmi İrəvan artıq sülh sazişinin imzalanmasının zəruriliyini dərk edir.

Demarkasiya və delimitasiya prosesi: Sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası prosesində əldə olunan irəliləyişlər, xüsusən də son vaxtlar dörd kəndin Azərbaycana qaytarılması, bu sahədə yeni işlərin görülməsi, sülh danışıqları üçün müsbət zəmin yaradır.

Zəngəzur dəhlizi məsələsi: Rusiyanın dəhlizin statusu və təhlükəsizliyi ilə bağlı bəyanatları, Azərbaycanın dəhliz üzərində tam suverenliyinə dair mövqeyi ilə ziddiyyət təşkil edir. Rusiya dəhliz üzərində nəzarəti öz əlində saxlamağa çalışsa da, Azərbaycan beynəlxalq normalara uyğun olaraq, öz ərazisində tam nəzarət tələb edir. Bu kontekstdə, Zəngəzur dəhlizinin gələcək idarəetmə və təhlükəsizlik mexanizmlərində ABŞ şirkətlərinin iştirakı ehtimalı da müzakirə olunur. Xüsusilə dəhlizin nəqliyyat və logistika imkanları qlobal ticarət üçün böyük potensial vəd etdiyindən, Qərb ölkələrinin, o cümlədən ABŞ-nin burada iqtisadi maraqları ola bilər. Bir ABŞ şirkətinin dəhlizin idarəedilməsinə və ya təhlükəsizliyinə cəlb edilməsi, Rusiyanın bu bölgədəki təsirini məhdudlaşdırmaq və dəhlizin beynəlxalq standartlara uyğun fəaliyyət göstərməsini təmin etmək mümkün olacaq. Bu, həm də Cənubi Qafqazda regional nəqliyyat marşrutlarına Qərb marağının artdığını göstərir.

Donald Trampın Azərbaycan Prezidentinin çıxışını paylaşması, Cənubi Qafqazda dəyişən geosiyasi reallıqları və Azərbaycanın artan beynəlxalq nüfuzunu əks etdirir. Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən və praqmatik siyasəti, onun şəxsi nüfuzunun artması ilə birlikdə, ölkənin beynəlxalq aləmdəki mövqeyini daha da möhkəmləndirir. Rusiya ilə münasibətlərdəki gərginlik fonunda bu addım, ABŞ-nin regiondakı strateji maraqlarının gücləndiyini və Azərbaycanı Qərbə doğru daha da yaxınlaşdırdığını göstərir.

Xüsusilə Zəngəzur dəhlizi kimi strateji layihələrdə ABŞ şirkətlərinin potensial iştirak ehtimalı, regionda Rusiya təsirinin azaldılmasına və beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsinə yönəlmiş mühüm addım ola bilər. Bu cür beynəlxalq dəstək, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması prosesini sürətləndirə bilər. Sülh sazişi regionda yeni bir səhifə açaraq, uzun illər davam edən münaqişəyə son qoya və bütün Cənubi Qafqaz üçün sabitlik və iqtisadi inkişaf perspektivləri yarada bilər.

Azadxan Axundov