Bakı ilə Tehran arasında soyuq sülhdən isti dialoqa keçid - ŞƏRH
İran-Azərbaycan münasibətləri son aylarda səssiz və diqqətli şəkildə yeni mərhələyə qədəm qoyur. Prezident Məsud Pezeşkianın Azərbaycana səfəri, onun ardınca Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyevin Tehranda İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Əli Əkbər Əhmədianla keçirdiyi görüş bu istiləşmənin təsadüfi olmadığını göstərir. İki ölkənin təmsilçiləri arasında baş tutan bu dialoqlar artıq təkcə formal diplomatik jestlər deyil, real və qarşılıqlı maraqlara əsaslanan münasibətlərin konturlarını cızır.
Tranzit dəhlizləri və regional kommunikasiya xəritələrinin tikintisi bu görüşlərin əsas müzakirə mövzusu oldu. Bu, təsadüfi deyil. Hazırda İranın Astaradan Rusiyaya, Azərbaycanın isə bu marşrutla Fars körfəzinə çıxış əldə etməsi təkcə ticari deyil, həm də geosiyasi baxımdan iki ölkə üçün mühüm dividendlər vəd edir. Bu dəhlizlər yeni bir strateji əməkdaşlıq xəttinin təməlini qoyur və Cənubi Qafqazla Yaxın Şərqi birləşdirən bir geoiqtisadi körpüyə çevrilə bilər.
İran-Azərbaycan münasibətlərinin yaxınlaşmasının arxasında təkcə iqtisadi deyil, regional və beynəlxalq səbəblər dayanır. Qafqazda dəyişən güc balansı, Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərində əldə olunan irəliləyiş və bu prosesin Tehranın maraqlarına toxunan tərəfləri Tehranı daha praqmatik yanaşmaya sövq edir. Qərbin İrana qarşı artan təzyiqləri isə Tehranın qonşularla münasibətlərə daha çox önəm verməsinə səbəb olur. Bu mənzərədə Bakı ilə münasibətlərin stabilləşdirilməsi İran üçün həm təhlükəsizlik, həm də iqtisadi baxımdan əhəmiyyətlidir.
Bir vaxtlar tərəflər arasında gərginlik yaradan Zəngəzur dəhlizi məsələsi indi daha real müzakirə formatına keçib. Artıq bu məsələ ərazi iddiaları və ya ideoloji rəqabət çərçivəsində deyil, suverenlik prinsipinə hörmət və qarşılıqlı fayda modeli əsasında müzakirə olunur. Hər iki tərəf başa düşür ki, bölgədə sabitlik və inkişaf yalnız siyasi ritorika ilə deyil, real iqtisadi inteqrasiyayla mümkündür.
Bu yaxınlaşma təkcə regional deyil, qlobal kontekstdə də maraq doğurur. Çin və Hindistanın Avrasiyada yeni nəqliyyat xəritələri qurmaq cəhdləri, Rusiyanın Qərb sanksiyalarını dolanmaq üçün alternativ ticarət yolları axtarması, eləcə də Avropa İttifaqının yeni enerji və logistika marşrutlarına olan ehtiyacı İran və Azərbaycanın geosiyasi çəkisini artırır. Bu şəraitdə iki ölkənin əməkdaşlığı təkcə ikitərəfli münasibət deyil, daha geniş miqyaslı geosiyasi konfiqurasiyanın bir parçasına çevrilə bilər.
Bütün bu inkişaflara baxmayaraq, İran və Azərbaycan arasında hələ də ideoloji və strateji baxımdan ciddi fərqlər qalır. Lakin tərəflərin son aylarda nümayiş etdirdiyi soyuqqanlı və praqmatik yanaşma, səmimi olmasa da, davamlı və faydalı münasibətlərin mümkünlüyünü göstərir. Hazırkı konstruktiv atmosfer qorunsa, bu münasibətlər regionda daha dayanıqlı sabitlik və əməkdaşlıq modelinin əsas sütunlarından birinə çevrilə bilər.
Bir sözlə, İran və Azərbaycan “siyasi bəyanatlar diplomatiyasından” çıxaraq “real əməkdaşlıq diplomatiyasına” doğru addımlayır. Bu istiqamətdə atılan hər addım təkcə iki ölkənin deyil, bütün Cənubi Qafqazın və Yaxın Şərqin gələcəyinə təsir edə biləcək dəyərli bir dəyişiklikdir.
MTM ANALİTİK QRUPU
