Rusiya–Aİ mübarizəsində Ermənistan faktoru - ŞƏRH

Ötən əsrin son onilliyində müstəqillik əldə edən Ermənistan real mənada vassal statusundan xilas ola bilməyərək müxtəlif güc mərkəzlərinin təsir dairəsində qalmaqda davam edib. Məlum həqiqətdir ki, Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Ermənistan siyasi, təhlükəsizlik və iqtisadi baxımdan Rusiyadan ciddi şəkildə asılı vəziyyətdə olub. Hazırda da Rusiya bu ölkədə hərbi baza saxlayır, Ermənistan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının və Avrasiya İqtisadi İttifaqının üzvüdür. Bu amillər Rusiyanın Ermənistandakı mövqelərini hələ də möhkəm saxlamasına imkan verir. Digər tərəfdən, Rusiya Ermənistan üçün əsas enerji və silah təchizatçısı rolunu oynamaqda davam edir.

Lakin 2018-ci ildə baş verən siyasi dəyişikliklərdən sonra Ermənistanın xarici siyasət kursunda Rusiya ilə münasibətlər kontekstində müəyyən dönüşlər müşahidə olunmağa başlayıb. Nikol Paşinyanın rəhbərlik etdiyi hakimiyyət Qərblə, xüsusən də Avropa İttifaqı ilə əlaqələri genişləndirməyə maraq göstərib, bir sıra istiqamətlər üzrə Moskva ilə münasibətləri yenidən nəzərdən keçirməyə başlayıb. Avropa İttifaqı isə Ermənistanı Şərq Tərəfdaşlığı proqramı və digər mexanizmlər çərçivəsində özünə yaxınlaşdırmağa çalışır. Bununla yanaşı, qurumun Ermənistandakı təsiri əsasən “yumşaq güc” alətləri vasitəsilə həyata keçirilir. Maliyyə yardımları və texniki dəstək proqramları bu siyasətin əsas elementlərini təşkil edir.

Bu proseslər fonunda erməni cəmiyyətində və siyasi qüvvələr arasında Rusiya və Qərbə münasibətdə ciddi parçalanma yaranıb. Bir qrup Qərbin, digər qrup isə Rusiyanın himayəsində qalmağa üstünlük verir. Gələn il keçiriləcək parlament seçkiləri yaxınlaşdıqca bu parçalanma daha qabarıq şəkildə üzə çıxır. Mövcud vəziyyətdə diqqət çəkən əsas məqamlardan biri Ermənistanın 2026-cı ilin iyun ayında keçiriləcək parlament seçkiləri ərəfəsində Avropa İttifaqından dəstək istəməsidir.

Avropa İttifaqının xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali nümayəndəsi Kaya Kallas bu faktı təsdiqləyərək bildirib ki, məsələ qurumun xarici işlər nazirlərinin görüşündə müzakirə olunub:
“Bilirsiniz ki, gələn il Ermənistanda seçkilər keçiriləcək və biz onlara necə kömək edə biləcəyimizi bilməliyik. Ermənilər bizə müraciət edərək, Moldovada xarici müdaxiləyə qarşı mübarizə çərçivəsində göstərdiyimiz dəstəyin eynisini istəyiblər”.

Ermənistan hakimiyyətinin bu müraciəti və Avropa İttifaqının mövqeyi ölkədə əsasən Rusiyayönlü hesab edilən müxalifətin kəskin narazılığına səbəb olub. Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü buna cavab olaraq bildirib ki, Ermənistan–Avropa İttifaqı əməkdaşlığı seçki prosesini də əhatə edir:
“Seçki proseslərinin demokratik standartlara uyğun keçirilməsini təmin etmək üçün mümkün hibrid təhdidlərə qarşı mübarizə əməkdaşlıq çərçivəsində aparıla bilər. Bu proses Avropa İttifaqının və üzv dövlətlərin müvafiq sahədəki təcrübəsi və alətləri nəzərə alınmaqla həyata keçirilir. Əgər bu istiqamətdə qərarlar qəbul edilərsə, ictimaiyyətə məlumat veriləcək”.

XİN sözçüsü Ani Badalyan konkret olaraq hansı hibrid təhdidlərdən, onların hansı ölkədən qaynaqlandığ确认 verməyib. Lakin parlamentin vitse-spikeri Ruben Rubinyan bildirib ki, bu təhdidlər açıq şəkildə görünür:
“Məsələn, müəyyən veb-saytlar açılır və saxta xəbərlər yayılır. Yaxud müdaxilə qanunsuz maliyyələşdirmə formasında baş verə bilər. Əsas məsələ narahat olub-olmamaq deyil, müdaxilə ehtimalını görmək və ona qarşı mexanizmləri gücləndirməkdir”.

Ruben Rubinyan hökumətin konkret olaraq Rusiyadan təhdid görüb-görmədiyi ilə bağlı suala birbaşa cavab verməyib. Bununla belə, Avropa İttifaqı bu məsələdə açıq şəkildə Rusiyanın adını çəkir. Kaya Kallas qeyd edib ki, Rusiya və ona bağlı strukturlar Ermənistanın gələnilki parlament seçkiləri öncəsi dezinformasiya kampaniyalarını artıq aktivləşdirib:
“Moldovada gördüyümüz eyni şəbəkələri burada da müşahidə edirik. Əl yazısı eynidir. Avropa İttifaqının Ermənistana dəstəyi maliyyələşdirilməyə yönəlmiş xarici müdaxilələrin aşkarlanması, təhlili və onlara cavabı da əhatə edəcək”.

Sabiq prezident Serj Sarkisyanın liderlik etdiyi “Şərəfim var” müxalif fraksiyasının rəhbəri Hayk Mamicanyan isə bu iddiaları rədd edərək bildirib ki, Avropa İttifaqının mövqeyi ölkənin daxili işlərinə birbaşa müdaxilədir. Onun sözlərinə görə, “hibrid müharibə” və “xarici təsir” barədə səsləndirilən fikirlər məntiqsizdir və əgər xarici təsirdən söhbət gedirsə, bu, Paşinyanın Azərbaycan və Türkiyənin maraqlarına uyğun siyasət yürütməsi ilə izah edilə bilər.

Buna cavab olaraq hakim “Vətəndaş Müqaviləsi” Partiyasının deputatı Sarqis Xandanyan bildirib ki, söhbət daxili işlərə müdaxilədən deyil, təcrübə mübadiləsindən gedir və müxalifətin Rusiyalı oliqarxların Ermənistanın daxili siyasi proseslərinə təsirinə münasibət bildirməsini təklif edib.

Parlamentdənkənar müxalifəti təmsil edən Erməni Milli Konqresinin sədr müavini Levon Zurabyan isə iddia edib ki, Nikol Paşinyan Ermənistanı “vəkalət müharibəsi”nə sürükləyir və Avropadan öz antidemokratik addımlarına dəstək istəyir. Onun sözlərinə görə, hakimiyyət müxalifətə qarşı yalan ittihamlar irəli sürməklə seçki nəticələrini manipulyasiya etməyə çalışır.

Bütün bu proseslər bir daha göstərir ki, Ermənistan Avropa İttifaqı ilə Rusiya arasında gedən geosiyasi mübarizənin mərkəzində qalmaqda davam edir. Bu qarşıdurma ölkənin daxili siyasi proseslərinə, iqtisadi perspektivlərinə və regional mövqeyinə birbaşa təsir göstərir. Mövcud vəziyyətdə Ermənistan üçün real çıxış yolu isə Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşdırılması, regionda sülh və əməkdaşlıq mühitinin formalaşdırılmasından keçir.

MTM Analitik Qrupu