İslam dünyasında parçalanmaya qarşı Azərbaycan modeli - ŞƏRH

Məlum həqiqətdir ki, İslam dini bəşəriyyətə sülh, birlik, həmrəylik, qardaşlıq və ədalət kimi prinsiplər gətirib. Lakin tarixi proseslərin gedişində siyasi, iqtisadi və ideoloji amillər nəticəsində İslam dünyasında müxtəlif məzhəblər və təriqətlər meydana çıxıb. Bu müxtəliflik bəzən zənginlik kimi dəyərləndirilsə də, çox vaxt parçalanma, qarşıdurma və ziddiyyətlərin mənbəyinə çevrilib. Hazırkı dövrdə isə məzhəbçilikdən, təriqətçilikdən yararlanmağa çalışan müəyyən qüvvələr bununla İslam aləmində nifaq toxumu səpməyə, müsəlman dünyasını zəiflətməyə çalışırlar.

Ümumiyyətlə, İslam dünyasının parçalanmasında xarici qüvvələrin marağı danılmazdır. Tarixi faktlar göstərir ki, bir çox müstəmləkəçi dövlətlər müsəlman xalqları üzərində hökmranlıq etmək üçün məzhəb və etnik ziddiyyətləri qızışdırıb. Bu gün də böyük güclər İslam dünyasında məhz bu amillərdən siyasi təsir vasitəsi kimi istifadə edir, müsəlman dövlətlərini bir-birinə qarşı qoyaraq zəngin təbii sərvətlərə sahib ölkələri zəiflətməyə çalışırlar. Beləliklə, məzhəbçilik İslam ümmətinin parçalanmasına xidmət edən geosiyasi oyunların bir hissəsinə çevrilib. Amma buna qarşı mübarizənin uğurlu modelləri də var və Azərbaycan bu sahədə ən yaxşı nümunənin müəllifi kimi çıxış edir.

Prezident İlham Əliyev Səudiyyə Ərəbistanının “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına müsahibəsində diqqəti bu məsələyə yönəldərək bildirib ki, azərbaycanlıların mütləq əksəriyyəti üçün məzhəb məsələsinin ümumiyyətlə yeri yoxdur:
“Azərbaycanlılar etnik qrup kimi İslamın müxtəlif qollarından olan nümayəndələrdən ibarətdir. Lakin biz hamımız etnikliyimizlə, dilimizlə və dövlətimizlə birləşmişik. Təkcə müsəlmanlar deyil, Azərbaycanda digər dinlərin nümayəndələri də özlərini eyni cür hiss edirlər. Müstəqillik dövründə bu sahədə gördüyümüz işlər həmin müsbət tendensiyaları gücləndirib. Azərbaycan şiə və sünni müsəlmanların eyni vaxtda eyni məsciddə ibadət etdikləri az sayda ölkələrdən biridir. Biz fərq qoymuruq. Biz düşünürük ki, müsəlman dünyası üçün ən böyük təhlükə məzhəblərə ayrılmaqdır. Müsəlman dünyasına ən böyük ziyanı məhz məzhəb ayrılığını təbliğ edən insanlar vururlar. Biz bir olmalıyıq. Biz müsəlmanıq və bizim üçün bir nömrəli məsələ budur. İstənilən xarici müdaxilədən tamamilə azadıq. Çünki biz təkcə dəyərlərimizi təbliğ etmirdik, həm də ideoloji cəhətdən özümüzü müsəlmanlar arasında nifrət toxumu səpmək cəhdlərindən qoruyurduq. Bu, müsəlman dünyasında yüksək qiymətləndirilir”.

Təcrübə göstərir ki, İslam aləmində məzhəblərə parçalanma yalnız siyasi və hərbi ziddiyyətlərlə məhdudlaşmır. Bu, eyni zamanda, cəmiyyətlərin sosial-mədəni inkişafına da mənfi təsir göstərir. Müsəlman xalqlar arasında qarşılıqlı etimad azalır, elm və mədəniyyət sahəsində əməkdaşlıq zəifləyir. Halbuki İslam sivilizasiyasının yüksəliş dövründə müxtəlif məzhəblərə mənsub alimlər birgə çalışaraq bəşəriyyətə böyük töhfələr vermişdilər. İndi isə bəzi ölkələrdə məzhəb qarşıdurmaları təhsili, elmi və mədəni irsin qorunmasını belə təhlükə altına alır.

Məzhəb qarşıdurmaları iqtisadi inkişafı da iflic edir. Sabitlik pozulduqda sərmayə qoyuluşu dayanır, infrastruktur dağılır, işsizlik artır. Nəticədə həmin ölkələr beynəlxalq asılılığa məruz qalır. Halbuki İslam ölkələri birlikdə hərəkət etsəydilər, təbii sərvətlərini və strateji mövqelərini birləşdirərək dünya iqtisadiyyatında daha güclü mövqe tuta bilərdilər. Bunun üçün ilk növbədə hər bir müsəlman ölkəsinin daxilində həmrəyliyə nail olunması vacibdir. Azərbaycan bu istiqamətdə də konkret nümunə təqdim edir.

Prezident İlham Əliyev müsahibəsində vurğulayıb ki, Azərbaycanın uğurlu təcrübəsi İslam dünyasında yüksək qiymətləndirilir:
“Biz göstəririk ki, bu mümkündür və uğur hekayəsini nümayiş etdiririk. Burada sülh, sabitlik və rahatlıq mövcuddur. İnsanların məhz buna ehtiyacı var. Biz mədəniyyətlərarası dialoq sahəsində də bir çox işlər görürük. Müntəzəm beynəlxalq konfranslarda həm müsəlmanlara, həm də digər dinlərin nümayəndələrinə aid mühüm məsələlər müzakirə olunur. Hesab edirəm ki, indi müsəlman ölkələrinin əksəriyyəti başa düşür ki, məzhəblərə bölünmə birliyimiz üçün təhlükədir”.

Azərbaycanın yanaşması bundan ibarətdir ki, İslam dünyasının gücü onun birliyindədir. Məzhəb müxtəlifliyi düşmənçiliyə çevrilməməlidir. Müsəlmanların bir-birinə qarşı çıxması yalnız İslamın düşmənlərinin maraqlarına xidmət edir. İslam ümmətinin birliyi siyasi, iqtisadi və mədəni inkişaf üçün əsas şərtdir. Bu təhlükənin aradan qaldırılması isə yalnız elm, təbliğat, dialoq və həmrəylik yolu ilə mümkündür.

Azərbaycan nümunəsi göstərir ki, həmrəylik mümkündür. Tarixi kökləri, dini-mədəni zənginliyi və tolerantlıq ənənələri ilə ölkəmiz İslam aləmi üçün həmrəylik, qarşılıqlı hörmət və əməkdaşlıq nümunəsi kimi qəbul olunur.

Xüsusi qeyd edilməlidir ki, 2017-ci ildə Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Azərbaycanda “İslam Həmrəyliyi İli” elan edilməsi ölkəmizin müsəlman dünyasında həmrəyliyin gücləndirilməsinə verdiyi önəmin göstəricisi olub. Həmin il ərzində onlarla beynəlxalq tədbir keçirilib, müsəlman xalqlar arasında dialoq və əməkdaşlıq genişləndirilib. Bakıda təşkil olunan IV İslam Həmrəyliyi Oyunları isə idman vasitəsilə həmrəylik və qardaşlığın təbliğində mühüm rol oynayıb.

Azərbaycanın həmrəylik modelinin əsas dayaqlarından biri multikulturalizm siyasətidir. Ölkədə müxtəlif etnik və dini qrupların sülh və qarşılıqlı hörmət şəraitində birgə yaşaması təmin edilib. Bu da göstərir ki, məzhəb və din müxtəlifliyi parçalanmaya yox, birliyə xidmət edə bilər. Azərbaycan yalnız ölkə daxilində deyil, beynəlxalq miqyasda da İslam həmrəyliyini gücləndirmək üçün fəal addımlar atır. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvü kimi ölkəmiz müsəlman xalqların birliyi və qarşılıqlı maraqlarının müdafiəsi istiqamətində mühüm təşəbbüslərlə çıxış edir.

Beləliklə, Azərbaycanın təqdim etdiyi model İslam dünyasında digər ölkələr üçün praktiki və uğurlu nümunədir.

MTM Analitik Qrupu