Rusiyanın mənasız müharibəsi və onun süqutu - TƏHLİL

2022-ci ildə başlayan Rusiya-Ukrayna müharibəsi XXI əsrin ən qanlı və ən mübahisəli müharibələrdən biridir. Kreml bu müharibəni NATO-nun şərqə doğru genişlənməsi və Rusiyaya təhlükə yaratması ilə əsaslandırsa da, bu arqumentin yalan olduğu və Rusiyanın öz imperiya ambisiyalarının əsas səbəb olması getdikcə daha aydın görünür. Ən acınacaqlısı isə, ilk növbədə milyonlarla insanın ölümü və bu mənasız müharibəyə xərclənən böyük resursların Rusiyanın özünün inkişafı üçün istifadə edilə biləcəyi acı həqiqətidir. Bütün bunlar, faktiki olaraq, Vladimir Putinin Rusiyanı çökdürməsi ilə nəticələnir.

NATO-nun genişlənməsi və Kreml mifləri

Rusiyanın müharibəni əsaslandırmaq üçün irəli sürdüyü "NATO-nun genişlənməsi təhlükəsi" iddiası ciddi beynəlxalq təhlilə tab gətirmir. Soyuq müharibənin başa çatmasından sonra, 1990-cı illərdə Rusiya Sovet İttifaqının dağılmasından sonra iqtisadi və hərbi cəhətdən xeyli zəifləmişdi, ölkədə daxili toqquşmalar və qeyri-stabillik hökm sürürdü. Həmin dövrdə, əgər ABŞ doğrudan da Rusiyanı məhv etmək niyyətində olsaydı, bunu asanlıqla edə bilərdi. Lakin Qərb dövlətləri, xüsusən də ABŞ, Rusiyanı demokratikləşmə və bazar iqtisadiyyatına inteqrasiya etməyə təşviq etdi, hətta ona iqtisadi yardımlar göstərdi. Bu yanaşma, "məhv etmək" niyyətindən daha çox, "inteqrasiya etmək" istəyini əks etdirirdi. NATO-nun genişlənməsi isə suveren dövlətlərin öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün azad seçimi idi. Şərqi Avropa ölkələri Sovet hegemoniyasından azad olduqdan sonra, Rusiya ilə sərhəd bölgələrində öz təhlükəsizliklərini möhkəmləndirmək üçün alyansa qoşulmaq istədilər. Bu, Alyansa daxil olan ölkələrin hücumedici deyil, müdafiə xarakterli bir addımları idi və hər hansı bir dövlətin daxili işi hesab olunmalıdır. Kreml isə bu hadisələri özünün "qırmızı xətlərinin" keçilməsi kimi təqdim edərək, daxili auditoriyada müharibəyə başlamaq üçün "mühasirəyə alınma" mifini yaratdı.

Mənasız müharibənin əsl səbəbi: İmperial ambisiyalar

Ukraynaya qarşı başladılan müharibənin əsl səbəbi NATO-nun genişlənməsi deyil, Rusiyanın öz imperiya ambisiyaları və tarixi əzəmətini bərpa etmək istəyidir. Vladimir Putin rejimi Ukraynanın müstəqil dövlət kimi mövcudluğunu qəbul etmir, onu "tarixi Rusiya torpaqları"nın bir hissəsi hesab edir. Bu, Rusiyanın regionda tam hegemonluq qurmaq və keçmiş Sovet məkanında təsirini bərpa etmək cəhdidir. Müharibənin məqsədi Ukraynada Qərbpərəst hökuməti devirərək Kremlin maraqlarına uyğun bir rejim qurmaq və Ukraynanı yenidən Rusiyanın təsir dairəsinə qaytarmaq idi. Bu, açıq-aşkar imperialist bir siyasətin təzahürüdür. Bundan əlavə, Rusiyanın Ukraynadakı bu hərbi müdaxiləsi yalnız Ukrayna ilə məhdudlaşmır. Kreml keçmiş sovet respublikaları olan Azərbaycan, Qazaxıstan və digər ölkələri də öz təsir dairəsində saxlamaq arzusundadır. Rusiya bu ölkələrin xarici siyasətində və müdafiə sahəsində öz təsirini qoruyub saxlamağa çalışır, bəzən isə onları Belarus kimi tamamilə Moskvanın orbitinə daxil etmək niyyətini nümayiş etdirir. Ukrayna isə bu imperialist ambisiyaların qarşısında duran əsas maneələrdən biri kimi qəbul olunur.

Qaçırılmış iqtisadi imkanlar və gələcəyin qurban verilməsi

Ukraynaya qarşı müharibə Rusiyaya böyük insan itkiləri ilə yanaşı, həm də saysız-hesabsız iqtisadi zərər vurur. Müharibəyə xərclənən milyardlarla dollar, Rusiyanın öz iqtisadiyyatına, təhsilinə, səhiyyəsinə, infrastrukturuna və texnologiya sektoruna yönəldilə bilərdi.

Təsəvvür edin:

Müharibə xərcləri ilə Rusiyanın ucqar bölgələrində müasir məktəblər inşa edilə bilərdi. Bunun əvəzinə, Rusiyada, xüsusən də kənd yerlərində son illərdə məktəblərin sayı xeyli azalıb, bu da təhsilin keyfiyyətinin aşağı düşməsinə və gənc nəslin potensialının zəifləməsinə səbəb olur.

Səhiyyə sistemi tamamilə yenidən qurularaq, vətəndaşların sağlamlıq səviyyəsi yüksəldilə bilərdi.

İnfrastruktur layihələrinə (yollar, körpülər, nəqliyyat şəbəkələri) investisiya qoyulmaqla, ölkənin hər yerində iqtisadi fəaliyyət canlandırıla bilərdi.

Elm və texnologiya sahəsinə yönəldilən vəsaitlər Rusiyanın innovativ inkişafına təkan verə, onu neft və qaz asılılığından xilas edə bilərdi.

Ən əsası isə, bu vəsaitlər yerli vətəndaşların yaşayış səviyyəsinin xeyli artmasına səbəb ola bilərdi. Daha yüksək əmək haqları, daha yaxşı sosial təminat, keyfiyyətli xidmətlərə əlçatanlıq Rusiyanın öz daxili problemlərini həll etməyə imkan verərdi.

Əmlak bazarında da ciddi problemlər yaşanır. Müharibənin iqtisadi təsirləri, yüksək inflyasiya və Mərkəzi Bankın yüksək uçot dərəcəsi səbəbindən ipoteka faizləri yüksək səviyyədə qalır. Nəticədə, əmlak bazarında satış tempi azalır və gənc ailələr üçün mənzil almaq imkanları xeyli zəifləyir. Bu, Rusiyada demoqrafik və sosial problemləri daha da dərinləşdirir.

Lakin Rusiya rəhbərliyi bu imkanları de-fakto qurban verərək, öz xalqının gələcəyini və ölkənin inkişaf perspektivlərini imperialist arzuların qurbanı etdi. Qərbin tətbiq etdiyi sanksiyalar da Rusiyanın iqtisadi geriləməsini daha da dərinləşdirir. Bu siyasət, faktiki olaraq, Vladimir Putinin Rusiyanı çökdürməsi deməkdir.

Trampın təhdidi: Rusiyanın süqutunun sürətləndirilməsi

ABŞ prezidenti Donald Trampın Rusiyaya verdiyi 50 günlük möhlət və bu müddətdən sonra Ukraynaya hərbi yardımların artırılacağı barədə bəyanatları, Rusiyanın vəziyyətini daha da ağırlaşdırır. Trampın seçki platformasının əsas elementlərindən biri kimi irəli sürdüyü Rusiyadan ucuz qiymətə neft alan ölkələrə 100 faizlik vergi qoyulacağı ilə bağlı plan, Rusiyanın iqtisadi gələcəyi üçün ciddi təhdid yaradır. Hazırda Rusiya öz büdcə gəlirlərinin əhəmiyyətli bir hissəsini neft və qaz satışından əldə edir. Qərb sanksiyaları nəticəsində Rusiyanın əsasən Asiya bazarlarına yönəldiyi ucuz neft satışı, onun müharibə xərclərini qarşılamaqda müəyyən dərəcədə rol oynayır. Lakin, əgər Trampın təklif etdiyi 100 faizlik vergi tətbiq olunarsa, bu, həmin ölkələr (əsas alıcılar Çin, Hindistan və Braziliya) üçün Rusiyadan neft almağı iqtisadi cəhətdən sərfəli etməyəcək. Nəticədə, böyük ehtimalla həmin ölkələr Rusiyadan neft almayacaqlar, bu da Moskvanın əsas gəlir mənbəyini quruda bilər. Bu, Rusiyanın iqtisadi böhranını daha da dərinləşdirəcək, müharibəni maliyyələşdirmə qabiliyyətini kəskin şəkildə azaldacaq. Eyni zamanda, Ukraynaya hərbi yardımların artırılması Kiyevin müdafiə qabiliyyətini gücləndirəcək və Rusiyaya qarşı daha effektiv mübarizə aparmasına imkan verəcək. Həm iqtisadi cəhətdən sıxılan, həm də Ukraynanın hərbi gücünün artdığı bir vəziyyətdə, Rusiyanın müharibəni davam etdirmək qabiliyyəti kəskin şəkildə zəifləyəcək. Bu ssenari, Rusiyanın süqutunun yaxınlaşdığına dair ciddi bir siqnaldır.

Azərbaycanın mövqeyi və Ukraynaya dəstəyi

Bu fonda, Azərbaycanın Ukrayna müharibəsi ilə bağlı tutduğu mövqe xüsusi diqqətə layiqdir. Rəsmi Bakı ərazi bütövlüyü prinsipini rəhbər tutaraq, Ukraynanın suverenliyini və ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir. Prezident İlham Əliyev müxtəlif beynəlxalq platformalarda bu mövqeyini dəfələrlə bəyan edib. Azərbaycan Ukraynaya genişmiqyaslı humanitar yardımlar göstərmiş, müharibədən zərər çəkmiş Ukrayna şəhərlərinin bərpasına dəstək olmuş və digər əhəmiyyətli yardımlar etmişdir. Prezident İlham Əliyev öz son çıxışlarında da, o cümlədən Donald Trampın paylaşdığı Xankəndi çıxışında da bölgədə sülhün və ədalətin bərqərar olmasının vacibliyini vurğulamış, beynəlxalq hüququn aliliyinin təmin edilməsinin əhəmiyyətini qeyd etmişdir. Bu mövqe, Azərbaycanın müstəqil xarici siyasətinin, beynəlxalq hüquqa sadiqliyinin və regionda sülh tərəfdarı olmasının bariz göstəricisidir. Bu cür çıxışlar, Tramp kimi beynəlxalq səviyyədə tanınmış şəxslər tərəfindən paylaşılaraq, Azərbaycanın bu mövqeyinin beynəlxalq ictimaiyyətdə getdikcə daha çox dəstək qazanmasını nümayiş etdirir.

Rusiya-Ukrayna müharibəsi, NATO-nun genişlənməsi ilə deyil, Kreml rəhbərliyinin köhnəlmiş imperiya ambisiyaları ilə bağlıdır. Bu mənasız konflikt təkcə Ukrayna xalqına deyil, həm də Rusiyanın özünə və onun gələcəyinə böyük ziyan vurur. Vladimir Putinin siyasəti Rusiyanın iqtisadi və sosial infrastrukturunu zəiflədir, təhsilin keyfiyyətini aşağı salır, vətəndaşların yaşayış səviyyəsini pisləşdirir, əmlak bazarını durğunluğa sürükləyir və ölkəni beynəlxalq təcridə sürükləyir. Müharibəyə sərf olunan resurslar Rusiyanın öz daxili inkişafına yönəldilərək, ölkənin real gücünü artıra, vətəndaşlarının həyat keyfiyyətini yüksəldə bilərdi. Lakin bu fürsət əldən verildi və Rusiya beynəlxalq təcridə, iqtisadi tənəzzülə və davamlı münaqişəyə sürükləndi. Bu müharibə, tarixdən dərs çıxarmaqdan imtina edən bir dövlətin acı nəticələrinin bariz nümunəsidir. Rusiya vətəndaşları bunu nə qədər tez anlasa, Rusiyanın Şimali Koreyaya çevrilmə ehtimalı bir qədər azalar. Bu tendensiyanın qarşısını almaq üçün Rusiya vətəndaşlarının cari vəziyyəti adekvat qiymətləndirməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Vətəndaş cəmiyyətinin fəallığı və ya daxili siyasi dinamikaların dəyişməsi, ölkənin daha avtoritar bir yola keçmə riskini azalda və insanların yaşayış səviyyəsinin arta bilmə potensialını az da olsa saxlaya bilər.

Azadxan Axundov