Ermənistanın xarici ticarətində geriləmə - ARAŞDIRMA

Ermənistan hökumətinin səriştəsizliyi və yarıtmaz siyasəti ölkənin iqtisadiyyatına ciddi təsir edir. Avropa xəyalına görə ən böyük ticarət tərəfdaşı Rusiya ilə münasibətlərin korlanması, qonşu Gürcüstanla normal əlaqələri inkişaf etdirə bilməmək də xarici ticarətə mənfi təsir göstərir. Bir sözlə, Ermənistanın xarici ticarəti ilə bağlı hadisələr həm rəsmi statistik məlumatlar, həm də yerlərdəki vəziyyət baxımından narahatlıq doğurur. İlk öncə rəqəmlərə müraciət edək.

Bu ilin may ayında xarici ticarət dövriyyəsi ötən ilin müvafiq ayı ilə müqayisədə 28,8% azalıb. Bununla yanaşı, ixrac 39,3%, idxal isə 20,4% azalıb. Cari ilin beş ayının dinamikasını müqayisə etsək, xarici ticarətdə azalma 49% təşkil edir. Bu azalma daha çox Rusiya, Çin və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə qarşılıqlı ticarətin müvafiq olaraq 41,8%, 21,8% və 73,2% azalması hesabına baş verib. Bu ölkələrlə ticarət statistikasının seçilməsi təsadüfi deyil. Çünki Ermənistanın ən böyük ticarət tərəfdaşları məhz bu ölkələrdir və onlarla ticarətin azalması ümumi mənzərəyə xüsusilə böyük təsir göstərir. Amma eyni zamanda, bu ölkələrlə ticarət dövriyyəsinin daha çox azalması təsadüfi deyil. Söhbət bu mənzərəni formalaşdıran, artıq məlum olan qızılın təkrar ixracı faktorunun ləğvindən gedir. Əslində, bunlar əvvəlki ilin baza effektinə əsaslanan, proqnozlaşdırıla bilən statistikadır. Lakin problem ondadır ki, ticarətlə bağlı narahatlıqlar təkcə performansın baza effektinə əsaslanan azalması ilə başlamır və bitmir. Faktiki olaraq çox təhlükəli vəziyyət yaranıb. İndiki vəziyyət elədir ki, sərhədlərdə erməni mallarının ixracı ilə bağlı problemlərlə bağlı demək olar ki, hər gün yeni məlumatlar üzə çıxır. Üstəlik, bu mallar ənənəvi olaraq ixrac olunan məhsullardır. Yəni söhbət heç bir xarici faktorun təsiri olmayan, Ermənistan istehsalı və kənd təsərrüfatı baxımından əhəmiyyətli ixracatdan gedir. Aqronomların, istixana sahiblərinin, brend istehsalçılarının problemlə üzləşdiyi bir vəziyyət yaranıb. Onlar üçün ixracda gecikmənin hər günü çox baha başa gəlir. Uzunmüddətli gözləmələr də nəticə vermir, hökumət onların problemini həll etmir. Ancaq bu reallıqla bağlı daha dərin bir problem var - bu, perspektivdir. Üstəlik, iki ölçüdə: mövcud hakimiyyətin problemləri tez və effektiv həll etmək bacarığında və əsas ticarət tərəfdaşı ilə gərgin münasibətlərdə.

Bir daha xatırlatmaq yerinə düşər ki, Ermənistanın xarici ticarət dövriyyəsində əsas payı Rusiya ilə qarşılıqlı ticarət təşkil edir. 2025-ci ilin may ayına olan məlumata görə, xarici ticarət dövriyyəsinin ümumi həcminin 35,4%-ni məhz Rusiya ilə ticarət təşkil edir. Əlbəttə, onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, xarici iqtisadi əlaqələrin, xüsusən də, xarici ticarətin şaxələndirilməsi bütün tərəfdaşlıq sahələrində vacibdir, lakin heç də həmişə düşünülməmiş hərəkətlərin nəticəsi olmamalıdır. Bu isə yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, səriştəsiz idarəetmə və xarici siyasətdəki uğursuzluqlardan qaynaqlanır. Qısacası, Ermənistan qonşuları ilə münasibətləri normallaşdırmalı, Avropa xəyalından vaz keçməlidir. Əks halda onun iqtisadiyyatı kollaps dövrünə qədəm qoyacaq və onu bərpa etmək uzun illər alacaq. Bu isə ölkənin dağılması, miqrasiya dalğası deməkdir.

Hikmət Həsənov