Vaşinqtonun seçimi: Raket təhdidinə cavabı nə olacaq? - TƏHLİL

İsrailin İrandakı strateji hədəflərə endirdiyi son dəqiq hava zərbələri və kiber hücumlar bölgədə yeni bir gərginlik mərhələsini başladıb. Tərəflər arasında birbaşa toqquşma ehtimalı artmaqda, cavab zərbəsi an məsələsinə çevrilməkdədir. Lakin bu dəfə diqqət yalnız Təl-Əviv və Tehran üzərində deyil, Vaşinqtonun cavabı bu oyunun qaydalarını müəyyən edəcək.

ABŞ prezidenti Donald Trampın rəhbərlik etdiyi ikinci administrasiya artıq sələflərindən fərqli olaraq yumşaq diplomatiya deyil, güc nümayişini prioritet seçib. Hazırda ABŞ-nin İranla bağlı strategiyası qarşıdakı saatlarda formalaşacaq: təxirəsalınmaz cavab, yoxsa önləyici hücum?

İranın raket arsenalı: bölgədə təhlükənin xəritəsi

İran regionun ən geniş raket arsenalına malik ölkəsidir. ABŞ Müdafiə Kəşfiyyat Agentliyinin (DIA) hesabatlarına əsasən, Tehranın 3000-dən çox raket və qanadlı raket buraxılış qurğusu var. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

• Fateh-110 (300 km) – qısa mənzilli, mobil sistemlər;

• Zülfiqar və Dezful (700–1000 km) – İraq və Körfəz ölkələrindəki ABŞ bazalarına çatır;

• Şahab-3, Emad (1300–2000 km) – İsrailə və Cənubi Avropaya qədər təsir radiusuna malikdir;

• Yeni Xeybər raketi – yüksək dəqiqlik və hava hücumundan müdafiəni aşmaq qabiliyyəti ilə seçilir.

Bundan əlavə, Soumar tipli qanadlı raketlər və Şahid 136 kimi kamikadze dronlar İranın hədəfə dəqiq zərbə endirmə potensialını artırır.

Hədəfdəki ABŞ bazaları: qırmızı xətlərin coğrafiyası

İranın cavab zərbələri üçün potensial hədəflər:

• Əl-Əsəd bazası (İraq) – artıq 2020-ci ildə İranın ballistik raket zərbəsinə məruz qalmışdı;

• Əl-Tanf (Suriya) – ABŞ xüsusi təyinatlılarının mühüm dayaq nöqtəsidir;

• Əl-Udeyd (Qətər) və Əl-Dafra (BƏƏ) – ABŞ-ın hava əməliyyatlarının mərkəzi bazaları;

• Bəhreyn – 5-ci Donanmanın qərargahı;

• Kemp-Arifjan (Küveyt) – ABŞ-ın əsas logistik dəstək nöqtəsidir.

Həmçinin, Hörmüz boğazı ətrafında fəaliyyət göstərən ABŞ donanması da dəniz dronları və ballistik təhdidlər qarşısında açıq hədəfdir.

Preventiv zərbə ehtimalı: Vaşinqton hücuma keçə bilərmi?

ABŞ hərbi dairələri artıq bir neçə ssenarini masaya qoyub:

• İranın mobil raket buraxılış sistemlərinin hədəfə alınması;

• Raket elmi-tədqiqat mərkəzlərinə (xüsusilə Parchin ərazisinə) zərbə;

• Komanda və idarəetmə mərkəzlərinin və hava hücumundan müdafiə sistemlərinin neytrallaşdırılması;

• Kiber hücumlarla İranın hava məkanının koordinasiyasını pozmaq.

Əgər ABŞ kəşfiyyatı İranın yaxın günlərdə ABŞ bazalarına hücuma hazırlaşdığını təsdiqləyərsə, Tramp administrasiyası preventiv zərbə variantını real və qanuni müdafiə addımı kimi təqdim edə bilər – BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsinə əsaslanaraq.

Yeni Tramp doktrinası: gözləmək deyil, vurmaq

Donald Tramp və onun milli təhlükəsizlik komandası üçün “proaktiv müdaxilə” siyasəti sadəcə ritorika deyil. JD Vance rəhbərliyindəki yeni komanda diplomatiyadan çox hərbi imkanlara söykənir. Vaşinqton artıq bazalarını regionda gücləndirir, Fars körfəzinə əlavə gəmilər və hava hücumundan müdafiə sistemləri göndərilir.

Eyni zamanda, ABŞ Konqresindəki respublikaçılar Tramp administrasiyasını təzyiq altına alaraq təxirəsalınmaz addım atmağı tələb edirlər. Onlar hesab edirlər ki, gecikmə ABŞ-nin etibarını və regiondakı hərbi balansı zəiflədə bilər.

Qarşıdakı 24 saat qlobal nəticələr doğura bilər

ABŞ-nin İrana qarşı cavabı istər preventiv zərbə, istər proksi hədəflərə məhdudlaşdırılmış əməliyyat, istərsə də diplomatik-siqnal xarakterli hərəkət təkcə Vaşinqtonun deyil, bütün regionun gələcəyini müəyyən edəcək. Bu seçim, həm də Amerikanın yeni strateji üslubunun, Tramp doktrinasının ilk real sınağı olacaq.

TƏHLİL ANALİTİK QRUPU