Naxçıvan Avrasiya nəqliyyat qovşağının mərkəzinə çevrilir - ŞƏRH

Naxçıvanın blokadaya düşməsi XX əsrin sonlarında bölgənin siyasi gərginlikləri fonunda formalaşmış mürəkkəb bir vəziyyət idi. Ermənistanla sərhədin bağlanması və əsas kommunikasiya xətlərinin kəsilməsi nəticəsində muxtar respublika uzun müddət enerji, ərzaq və nəqliyyat baxımından ciddi çətinliklərlə üzləşdi. Blokada dövründə Naxçıvan iqtisadi fəaliyyətini əsasən Türkiyə və İran ilə məhdud əlaqələr və daxili resurslar hesabına davam etdirməyə məcbur oldu. Bu çətinliklərə baxmayaraq, bölgə əhalisinin həm sosial dayanıqlılığı, həm də siyasi iradəsi Naxçıvanın həmin ağır dövrü adlamasında mühüm rol oynadı. 2020‑ci il İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra əldə olunan üçtərəfli bəyanat çərçivəsində Zəngəzur dəhlizi layihəsi yalnız Ermənistan ərazisindən keçərək Azərbaycanla Naxçıvanı birləşdirəcək nəqliyyat dəhlizi kimi nəzərdə tutulmuşdu. Bu dəhliz, həm ticarət və yük daşımalarını asanlaşdırmaqla, həm də Naxçıvanın uzun illər davam edən blokadadan çıxmasına xidmət etməklə strateji əhəmiyyət daşıyır. Beləliklə, Naxçıvanın Türkiyə və Azərbaycanla daha birbaşa və təhlükəsiz əlaqəsi təmin olunacaq, regional iqtisadi inteqrasiyanı gücləndirəcək. Amma erməni tərəfinin uzun müddət qərarsız qalması layihənin ləngiməsinə səbəb oldu. Bununla belə, 2025-ci il 8 avqust tarixində Vaşinqtonda imzalanan üçtərəfli bəyannaməyə uyğun olaraq, işlərə yenidən start verildi.

2025‑ci ilin 5 dekabrında Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunda, Ermənistanla sərhəd yaxınlığındakı Salamməlik stansiyası ərazisində Naxçıvanın dəmir yolu xəttinin yenidən çəkilməsinə rəsmi olaraq başlanılıb. Bu layihə 188 km‑lik xətti əhatə edərək müasir standartlara uyğun yeni dəmir yolu infrastrukturunun yaradılmasını nəzərdə tutur və Naxçıvanın nəqliyyat əlaqələrinin gücləndirilməsinə xidmət edir.

Naxçıvandan çəkilən yol bölgənin strateji nəqliyyat şəbəkəsini gücləndirərək Şərq-Qərb, Şimal-Cənub və Cənub-Qərb marşrutlarına əhəmiyyətli töhfə verir. Bu yol vasitəsilə Azərbaycan və Naxçıvan arasında birbaşa tranzit əlaqələri təmin olunur, yük və sərnişin daşımaları sürətlənir, regionlararası ticarət və iqtisadi inteqrasiya genişlənir. Şərq-Qərb istiqamətində yol Avropa-Asiya əlaqələrini asanlaşdırır, Şimal-Cənub marşrutunda İran və Cənubi Asiya ilə ticarət imkanlarını artırır, Cənub-Qərb istiqamətində isə Türkiyə və regional tranzit şəbəkəsini möhkəmləndirir. Nəticədə, yol yalnız Naxçıvanın blokadadan çıxmasına xidmət etmir, həm də regional logistikanın və iqtisadi inkişafın inkişafında mühüm rol oynayır.

Naxçıvanın son illərdə həyata keçirilən dəmir yolu və yol layihələri, o cümlədən Zəngəzur dəhlizi vasitəsilə qurulan yeni nəqliyyat bağlantıları, muxtar respublikanı təkcə blokadadan çıxarmaqla kifayətlənmir, eyni zamanda, onu Avrasiya nəqliyyat şəbəkəsinin strateji mərkəzinə çevirir. Bu layihələr sayəsində Naxçıvan Şərq-Qərb, Şimal-Cənub və Cənub-Qərb marşrutlarının qovşağı rolunu oynayaraq regionda tranzit potensialını artırır. İqtisadi baxımdan bu, bölgəyə birbaşa investisiyaların cəlb olunmasına, ticarət və logistika xərclərinin azalmasına, sənaye və kənd təsərrüfatı məhsullarının daşınmasının sürətlənməsinə və ixrac imkanlarının genişlənməsinə gətirib çıxarır. Həmçinin yol və dəmir yolu infrastrukturu regional əməkdaşlığı gücləndirir, Naxçıvanın turizm və xidmət sektorlarının inkişafına təkan verir. Nəticədə, muxtar respublika yalnız Azərbaycan üçün deyil, həm də regional və beynəlxalq ticarət və tranzit şəbəkələri üçün strateji nöqtəyə çevrilir, uzunmüddətli iqtisadi sabitlik və inkişaf perspektivlərini möhkəmləndirir.

Hikmət Həsənov