Kremlə etimad sarsılır: İrəvanın sənəd açıqlaması diplomatiyanı silkələdi - TƏHLİL

Ermənistan hökumətinin dekabrın 2-də keçmiş Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı danışıqlardan ibarət 13 sənədi ictimaiyyətə açıqlaması regionda yeni diplomatik gərginlik yaradıb. Sənədlər arasında 2011-ci ilin Kazan danışıqlarının materialları, 2019-cu il vasitəçi təklifləri və sabiq prezident Serj Sarkisyanın 2016-cı ildə Vladimir Putinə göndərdiyi məktub da yer alır. Bu addım xüsusilə Rusiyanın sərt reaksiyasına səbəb olub.

Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova Nikol Paşinyanın qərarını “diplomatik etikaya zidd” adlandıraraq, Ermənistanı dövlət başçılarının yazışmalarını qarşı tərəfin razılığı olmadan ictimaiyyətə açıqlamaqda ittiham edib. Bəs Moskvanı narahat edən əsas məqam nədir?

Rusiya, ilk növbədə, diplomatik etika arqumentini önə çəkərək bildirir ki, dövlət başçılarının şəxsi məktubları və vasitəçilərin işçi materialları gizli xarakter daşıyır və yalnız tərəflərin razılığı ilə açıqlana bilər. Kremlin fikrincə, Ermənistan bu qaydanı pozaraq ənənəvi diplomatik normaları görməməzliyə vurub. Moskva iddia edir ki, bu cür addımlar etimad mühitini zədələyir və gələcək danışıqlarda tərəflər istənilən yazışmanın ictimaiyyətə sızdırıla biləcəyindən ehtiyat edəcəklər. Bu isə qapalı diplomatiyanı çətinləşdirir və sülh prosesini ləngidir.

Açıqlanan sənədlərdə Rusiyanın Minsk Qrupu həmsədri kimi fəaliyyəti ilə bağlı təfərrüatlar da yer alır. Zaxarova qeyd edir ki, materiallar İrəvanın son vaxtlar səsləndirdiyi bəzi iddiaları təkzib edir və Moskvanın “30 il ərzində ardıcıl şəkildə sülhə çalışdığı” barədə narrativini gücləndirir. Buna görə də Rusiya sənədlərin yayılmasını siyasi motivli addım kimi qiymətləndirir və bunun Moskvanın vasitəçi nüfuzuna xələl gətirməyi hədəflədiyini bildirir.

Ermənistan hökumətinin bu addımı isə təsadüfi hesab edilmir və bir neçə motivlə izah olunur. Birincisi, hökumət bildirir ki, uzun illər danışıqlar prosesi qapalı aparılıb və ictimaiyyət real təkliflər və razılaşma variantları barədə məlumatlandırılmayıb. Paşinyan komandası sənədlərin açıqlanmasını “daxili siyasi şəffaflıq” addımı kimi təqdim edir. İkincisi, Paşinyanın fikrincə, Minsk Qrupu prosesi artıq faktiki olaraq başa çatıb və buna görə də əvvəlki hüquqi məhdudiyyətlər qüvvədən düşüb. Üçüncüsü, Ermənistan daxilində müxtəlif siyasi qüvvələr Paşinyanı Qarabağ məsələsində güzəştə getməkdə ittiham etdiyindən, arxivin açılması hazırkı hökumətin “keçmiş hakimiyyətlərin buraxdığı səhvləri göstərmək” strategiyasının tərkib hissəsi kimi qiymətləndirilir.

Sənədlərin açıqlanmasının mümkün regional təsirlərinə gəlincə, qeyd etmək lazımdır ki, bu addım Ermənistan–Rusiya münasibətlərini daha da soyuda bilər. Zaxarovanın sərt reaksiyası iki ölkə arasında onsuz da mövcud olan gərginliyin yeni mərhələyə keçdiyini göstərir. Son illərdə İrəvanın təhlükəsizlik arxitekturasında Qərbə doğru yönəlməsi Moskvanın açıq narazılığına səbəb olur. Sənədlərin açıqlanması həmçinin Minsk Qrupunun tarixi missiyasının artıq başa çatdığını bir daha təsdiqləyir.

Digər tərəfdən, bu addım Ermənistanın daxili siyasi ehtiyaclarını qarşılayır, lakin eyni zamanda Moskvanın vasitəçi statusunun faktiki olaraq itirildiyini və ona olan diplomatik etimadın zəiflədiyini də göstərir.

MTM Analitik Qrupu