Ukraynada korrupsiya dalğası və Qərbin təzyiqi - ŞƏRH

Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenskini əhatə edən, yüksək rütbəli məmurları da əhatə edən geniş korrupsiya qalmaqalı ölkənin Qərb müttəfiqləri ilə münasibətlərinin kritik bir mərhələsində üzə çıxıb. Son aylarda aparılan istintaqlar və xüsusilə Prezident Aparatının rəhbəri Andrey Yermakla bağlı keçirilən axtarışlar, Ukraynanın idarəetmə sistemində dərinləşən struktur problemləri bir daha gündəmə gətirir. Bu hadisələr həm daxili siyasi böhranın dərinləşməsinə, həm də Ukraynanın maliyyə və hərbi dəstək axtardığı bir dönəmdə ABŞ tərəfindən irəli sürülə biləcək sülh təkliflərinə təsir göstərə biləcək təzyiq vasitəsinə çevrilir.

Cümə günü Ukraynanın əsas antikorrupsiya qurumları – Milli Antikorrupsiya Bürosu (NABU) və Xüsusi Antikorrupsiya Prokurorluğu (SAPO) tərəfindən Prezident Aparatının rəhbəri, böyük nüfuza malik Andrey Yermakın Kiyevdəki evinə reyd keçirilməsi böhranın ən yüksək nöqtələrindən biri kimi qiymətləndirilir. Axtarışın “Midas Əməliyyatı” çərçivəsində aparıldığı bildirilir. Bu əməliyyat Zelenskiyə yaxın bir neçə yüksək vəzifəli şəxsin vəzifədən uzaqlaşdırılmasına, eləcə də Prezidentin keçmiş iş ortağı barəsində həbs orderinin verilməsinə səbəb olmuş rüşvət işi ilə əlaqələndirilir.

Hazırda antikorrupsiya strukturları təxminən 100 milyon ABŞ dolları məbləğində mənimsənilən və çirkli pulların yuyulması ehtimal edilən vəsaitlə bağlı araşdırma aparır. Sxemin Rusiyanın raket və dron hücumları fonunda enerji infrastrukturlarını qorumaq üçün cəlb olunmuş podratçılardan qeyri-rəsmi “kickback”lərin alınmasını ehtiva etdiyi iddia edilir.

Yermak istintaqla əməkdaşlıq etdiyini və müstəntiqlərə tam giriş imkanı yaratdığını bildirsə də, bu reyd onun yüksək siyasi mövqeyinə birbaşa toxunulmazlığın şübhə altına düşdüyünü göstərir. Hadisə Kiyevdəki siyasi gərginliyin səviyyəsini aydın şəkildə ortaya qoyur.

Ukraynanın Qərb müttəfiqləri, xüsusilə ABŞ, Zelenski hakimiyyəti ətrafında davam edən korrupsiya ittihamları ilə bağlı narahatlıqlarını artırıblar. Ukrayna milyardlarla dollarlıq hərbi və maliyyə dəstəyi almağa çalışdığı bir vaxtda yüksək rütbəli şəxslərin böyük məbləğləri mənimsəməsi barədə xəbərlər Qərb paytaxtlarında ciddi etiraz və şübhələr doğurur. Bu isə yardımın davamlılığına təhlükə yaradır; çünki vergi ödəyicilərinin pulu ilə maliyyələşən dəstəyin korrupsiyaya uğraması Qərbdə siyasi müqavimət formalaşdırır.

Zelenskinin iyul ayında antikorrupsiya qurumlarının müstəqilliyini məhdudlaşdırmaq cəhdi ölkə daxilində geniş narazılığa səbəb olmuşdu. Bu kimi addımlar Ukraynanın Qərb dəyərlərinə nə dərəcədə sadiq olması ilə bağlı ciddi suallar yaradır. Hazırkı qalmaqal Zelenskinin hakimiyyətini zəiflədən bir dövrdə baş verdiyi üçün vəziyyət daha da həssas görünür. Bu vəziyyət, həmçinin ABŞ tərəfindən Ukraynanın maraqlarına tam cavab verməyən bir sülh planının qəbuluna təzyiq vasitəsi kimi istifadə oluna bilər.

Maraqlıdır ki, müxalif fiqur kimi tanınan Yermak bir vaxtlar Prezident Zelenski tərəfindən Donald Tramp administrasiyası ilə sülh danışıqlarına rəhbərlik etmək üçün təyin edilmişdi. Onun bu cür ağır korrupsiya ittihamları ilə üzləşməsi Zelenskinin siyasi mövqeyini zəiflədir və Kiyevin Qərb qarşısında daha həssas vəziyyətə düşdüyünü göstərir.

ABŞ açıq şəkildə bəyan edir ki, dəstək yalnız Ukraynanın daxili islahatlara və korrupsiyaya qarşı qətiyyətli mübarizəyə sadiqliyi davam etdirdiyi halda mümkün olacaq. Korrupsiyanın dərinləşməsi Qərbin yardımını azalda bilər və nəticədə Ukraynanın ərazi itkilərinə gətirib çıxara biləcək məcburi “sülh razılaşması”na təzyiqi artırar. Bu, həm ölkənin dövlətçiliyi, həm də beynəlxalq mövqeyi üçün ciddi sınaqdır.

Zelenski dövlətin gələcəyini qorumaq üçün Yermaka olan şəxsi və siyasi loyal münasibətini yenidən dəyərləndirməli, Qərbin dəstəyini saxlamaq üçün real və prinsipial antikorrupsiya addımları atmalıdır. Əks halda Ukraynanın məcbur edildiyi təslimçi sülh razılaşması ilk növbədə ABŞ-nin nüfuzuna zərbə vuracaq, son nəticədə isə Rusiyanın gələcəkdə yeni ərazi iddiaları və müharibələr üçün zəmin yarada bilər.

Bu səbəbdən Avropa ölkələri və ABŞ Rusiyaya diplomatik təzyiqləri artırmalı, sanksiyalarla onun təcavüz imkanlarını məhdudlaşdırmalı və Ukraynanın maraqlarına maksimum cavab verən sülh modelinə nail olmağa çalışmalıdırlar. Yalnız bu halda həm region, həm də dünya üçün uzunmüddətli təhlükəsizlik təmin edilə bilər.

Azadxan Axundov