Cənubi Koreya-Çin münasibətləri - ŞƏRH

Cənubi Koreya ilə Çin arasında münasibətlər mürəkkəb və çoxşaxəlidir. Koreya müharibəsi (1950–1953) zamanı Çin Şimali Koreyanı dəstəklədiyi üçün Cənubi Koreya ilə arasında tarixi düşmənçilik yaratdı. Cənubi Koreya uzun müddətdir ki, ABŞ-yə əsas təhlükəsizlik tərəfdaşı kimi baxır, Çin isə kommunist blokunun bir hissəsidir. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlər rəsmi olaraq 1992-ci ildə qurulub. Növbəti onilliklərdə münasibətlər əhəmiyyətli dərəcədə güclənib: iqtisadi əməkdaşlıq, mədəni mübadilələr, investisiyalar. Eyni zamanda, bu dövr ərzində iki dövlət arasında ticarət kifayət qədər artıb. Məlumatlara görə, 2019-cu ildə ticarət dövriyyəsi yüz milyardlarla dollara çatıb. Çin Cənubi Koreyada əsas investordur və qarşılıqlı birbaşa investisiyalar artır. Ölkələr arasında ticarəti asanlaşdıran razılaşmalar mövcuddur: tariflərin azaldılması, ticarətin asanlaşdırılması. Faydalara baxmayaraq, iqtisadi asılılıq riskləri mövcuddur. Artan qarşılıqlı asılılıq Koreyanın strateji zəifliyini artırır. Bu, xüsusilə Çindən təzyiq və ya siyasi gərginlik halında mümkün iqtisadi sanksiyalar və ya məhdudiyyətlər kontekstində aktualdır. Cənubi Koreya ilə Çin arasındakı münasibətlərdə Amerika amili əsas rol oynayır. ABŞ Cənubi Koreyanın Çinə qarşı xarici siyasətinə güclü təsir göstərir. Cənubi Koreya bir tərəfdən Çindən iqtisadi cəhətdən faydalanmağa, digər tərəfdən isə ABŞ ilə ittifaq vasitəsilə strateji təhlükəsizliyini təmin etməyə çalışır.

Çin yarımada məsələlərində mühüm rol oynayır: Pxenyan, nüvə təhdidi, təhlükəsizlik - bütün bunlar Çinin mövqeyi ilə bağlıdır. Koreya Respublikası üçün xüsusən də Çinin əsas regional oyunçu olduğunu nəzərə alsaq, Pekinin nüvəsizləşdirmə və sabitləşdirmə proseslərində konstruktiv şəkildə iştirak etməsi vacibdir. Dəniz zonası ilə bağlı mübahisəli məsələlər mövcuddur: məsələn, Çinin Sarı dənizdəki tikintiləri (balıq fermaları, platformalar) Seulda narahatlıq doğurur.

2025-ci ildə Cənubi Koreya və Çin liderləri iqtisadi və sektoral əməkdaşlığı dərinləşdirmək niyyətlərini açıqladılar. Məlumatlara görə, yanaşma daha praqmatik hala gəlir: Vacib olan ritorika deyil, konkret layihələrdir. Çin qarşı tərəfin “əsas maraqları”na hörmətlə yanaşır ki, bu da münasibətlərdə sabitlik arzusunu göstərir. Amma maraqlıdır ki, Cənubi koreyalıların son illər Çinə qarşı münasibəti kifayət qədər pisləşib. Sorğuların nəticələrinə əsasən, yerli əhali arasında qonşularına qarşı pis münasibət bəsləyənlərin sayı artıb. Bu artım xüsusən də gənclər arasında müşahidə olunur. Bununla belə, nəzərə almaq lazımdır ki, Çinin Cənubi Koreyaya qarşı təzyiq rıçaqları var. Çindən həddindən artıq iqtisadi asılılıq, xüsusən də Çin iqtisadi təsir vasitələrindən istifadə etməyə başlasa, Cənubi Koreyanı həssas hala gətirə bilər. Çin əleyhinə artan əhval-ruhiyyə hökumətin Çinə qarşı "həddindən artıq yumşaq" davranmaq azadlığını məhdudlaşdıra bilər. Dənizdə davam edən münaqişələr, xüsusən də Çin öz strukturlarını və ya mövcudluğunu gücləndirərsə, daha ciddi qarşıdurmalara çevrilə bilər. Cənubi Koreya-Çin münasibətləri həmçinin Yaponiya, ABŞ və yarımadadakı vəziyyətlə bağlıdır və bu da bütün əlaqələri kövrək və çoxqatlı edir.

Bununla belə, iqtisadi əməkdaşlıq, xüsusən də yüksək texnologiyalı sənaye sahələrində, yaşıl enerji və infrastruktur layihələrində dərinləşə bilər. Əgər Çin KXDR-in nüvəsizləşdirilməsində konstruktiv rol oynayarsa, bu, Pekin və Seul arasında etimadı gücləndirəcək. Cənubi Koreya Çin və ABŞ arasında balans saxlayaraq "çoxvektorlu" siyasətini davam etdirə bilər ki, bu da ona çeviklik verir.

Hikmət Həsənov