ABŞ-Venesuela gərginliyi artır - İkinci Karib böhranı - ŞƏRH

Avqustun 28-də ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Venesuela sahillərinə 8 hərbi gəmi göndərməsi ABŞ-Venesuela münasibətlərində gərginliyin artmasına səbəb olub.

ABŞ tərəfindən verilən açıqlamaya görə, hərbi gəmilərin göndərilməsində məqsəd Venesueladan daxil olan narkotrafikin dayandırılması olub. Bir neçə gün sonra isə ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri Venesueladan narkotik daşıyan bir gəmini məhv edib. Bəzi ABŞ rəsmilərinə görə, Venesuela sahilləri yaxınlığında gəmiyə endirilən zərbə və gələcəkdə narkotik tacirlərinə qarşı potensial zərbələr Maduronun ətrafına təzyiq göstərəcək və onları hakimiyyət dəyişikliyi barədə düşünməyə vadar edəcək.

Vaşinqtonun atdığı addımın qarşılığında Venesuelanın verəcəyi cavab isə maraq doğurur. ABŞ Prezidenti Donald Tramp ölkəsinin Venesuelaya hərbi güc tətbiq edib-etməyəcəyi ilə bağlı suala cavab olaraq "Siz biləcəksiniz" cavabını verib. O, həmçinin bildirib ki, Venesuela hərbi təyyarələri Hərbi Dəniz Qüvvələrinə təhdid yaradacağı halda, ABŞ onları vuracaq.

Eyni zamanda Ştatların Qərbi Asiya regionunda yerləşdirilmiş hərbi qüvvələrini əhəmiyyətli dərəcədə geri çəkdiyi, xüsusən də zərbələr endirən hava qüvvələri və yanacaq dolduran təyyarələrin geri qaytarıldığı məlum olub.

Bununla bağlı müşahidələr müxtəlifdir. Hücum qüvvələrinin Körfəz regionundan ABŞ-yə ötürülməsi ya Venesuela ilə mümkün münaqişənin dərinləşməsi, ya da sadəcə olaraq Körfəz regionunda gərginliyin azalması və ya əksinə, amerikalıların sadəcə olaraq döyüş meydanını tərk etməsi, belə desək, İranın və onun etibarlı qüvvələrinin sayıqlığının zəiflədilməsi zamanı gərginliyin mümkün artması ilə şərtlənir.

Bu kontekstdə, təbii ki, Venesuela hər halda diqqətə layiqdir.

Burada yeni Karib böhranı üçün maddi ilkin şərt var. Məlum olduğu kimi, ABŞ prezidenti Tramp Venesuelanı təhdid edir. Onun üçün bunun səbəbi narkotik alveridir, amma əsl motivlər yəqin ki, geosiyasidir. Təbii ki, narkotik ticarəti ABŞ üçün kifayət qədər ciddi problemdir. Narkomaniya, narkotik alveri, bu dəhşətli “taun”dan ölənlərin sayı ABŞ-də son dərəcə ciddidir və bu mənada, təbii ki, Tramp üçün bu, təkcə hal deyil, həm də səbəbdir.

Lakin Venesuela məsələsində şübhəsiz ki, başqa motivlər də var. Xüsusilə, Venesuela neftlə zəngin, ABŞ-nin geosiyasətinə tabe olmayan, lakin Vaşinqtonun birbaşa maraqları zonasında, mahiyyət etibarı ilə qonşuluğunda yerləşən, davamlı siyasi müxalifət mərkəzidir. Bundan başqa, Venesuelanın İranla bu mənada yaxşı münasibətləri var, İran həmin ölkə ilə bir çox iqtisadi layihələr həyata keçirir. Başqa sözlə, Venesuela həm də İranın qlobal oyununun domenidir. Maduronun Rusiya ilə münasibətindən danışmağa ehtiyac yoxdur.

Bunlar doğrudan da Tramp üçün risklərdir və o, yəqin ki, narkotik alveri bəhanəsi ilə onları zərərsizləşdirməyə çalışır. O, Venesuelaya zərbə endirməklə hədələyir. Tramp həmin zonada əhəmiyyətli miqdarda hərbi qüvvə cəmləşdirib. O, həmçinin Venesuelaya qonşu olan Puerto Rikoda on F-35 qırıcısı yerləşdirməyi planlaşdırır.

Venesuela prezidenti Maduro Trampa hörmət etdiyini, lakin onunla müxalif yanaşmaların hərbi toqquşmaya çevrilməsini istəmədiyini bildirib. Eyni zamanda o, hərbi zərbə alacaqları təqdirdə döyüşəcəklərini bəyan edib.

Bu mənada dünya həqiqətən də yeni Karib böhranı ilə üzləşə bilər ki, bu, əlbəttə ki, təxminən 60 il əvvəl Amerika-Sovet münaqişəsi ilə dolu olan böhranla eyni olmayacaq, lakin buna baxmayaraq, böyük təsirini göstərəcək.

Hikmət Həsənov